[Entrevista ao noso compañeiro Daniel Albarracín sobre a derradeira Reforma Laboral]
Que balance se pode facer tras un ano de reforma?
Que balance se pode facer tras un ano de reforma?
O balance non pode ser aínda completo, porque as consecuencias dañinas que ocasionou non fixeron máis que comezar. As consecuencias máis graves están por chegar e, ademais, os efectos desta descomunal reforma terán un efecto moi duradeiro.
Sendo sucintos, a reforma laboral desfixo e modificou diferentes frontes do modelo de relacións laborais no Estado español.
Por unha banda,
abarataba e facilitaba o despedimento ata niveis non vistos desde comezos do
século XX. A monstruosa xeración de desemprego neste ano é moi visible, cando
no III Trimestre de 2011 a taxa de paro ascendía ao 21,52% no III Trimestre de
2012 chega ao 25,02%. A vía de axuste das empresas, para facer fronte a súa
crise de rendibilidade e de endebedamento estaba cantada: son os custos
laborais onde se haberían de centrar. O desincentivo que entrañaba o custo de
indemnización, que podía empuxar a tomar decisións doutro tipo antes que
despedir, removíase drasticamente (aínda que aquí hai que sinalar que unha boa
parte do traballo xa estaba feita coa reforma do PSOE en 2010, sumada a outras
tantas anteriores que marcaban unha inequívoca tendencia). De tal xeito que a
vía fácil para que as políticas de axuste cobrasen forma estaba cantada. E o
ascenso do desemprego neste tempo non se fixo esperar, aínda malia que o punto
de partida era de record. En particular, ademais, debe poñerse de relevo a taxa
de paro xuvenil e feminina que se disparaban respectivamente ao 52,34%, subindo
case sete puntos, e ao 25,41%, subindo máis de tres, respectivamente, en apenas
un ano. Este efecto discriminatorio indirecto, permítenos afirmar que non sería
desatinado, como afirma o avogado Emilio Durán, que esta reforma ten trazos de
inconstitucionalidade.
Sen dúbida, a política de austeridade e depreciación interna impulsada polas clases dirixentes ten nesta política de emprego una das súas pedras angulares. Debe ter presente que o propósito da destrución de emprego non é tanto desprezar á forza laboral, senón abaratala. O efecto directo do crecemento dunhas persoas desesperadas por atopar un emprego, que se lles acaba as prestacións de desemprego (ou llas recortan), que teñen que recorrer aos familiares pensionistas para non perder a súa vivenda, e que se atopan nunhas circunstancias tan desfavorábeis que aumenta a predisposición a unha degradación intensa. Este ano 2012 é unha boa proba, onde asistimos a caídas fortes de salarios, ao combinarse a presenza dun enorme exército de reserva de persoas paradas, un forte pánico entre os que aínda conservan o seu emprego, e unha iniciativa empresarial inaudita para aplicar desapiadadamente despedimentos, ERE, descolgues salariais e non aplicación de condicións laborais fixadas en convenio (art. 82. ET), e modificacións substanciais das condicións de traballo (art. 41. ET).
Outro aspecto a apuntar é a modificación do procedemento de ERE. Na práctica o modelo laboral español admite o despedimento libre, agora ben, non gratis. Os únicos casos que ata a data regulaba e impedía esta plena potestade do empresariado eran os despedimentos nulos (nos que se demostraba discriminación laboral) e os Expedientes de Regulación de Emprego (que regulaban o proceso de despedimento colectivo, que contaba coa garantía da administración, e que contaba cun proceso de negociación cos sindicatos). Pois ben, os ERE, aínda sendo unha vía moi marxinal de condución dos despedimentos (a inmensa maioría son individuais), agora tampouco contan coa intervención da administración laboral. Sen ser iso pouca cousa, o proceso de consultas da negociación é o único momento de participación da representación legal dos traballadores. Pero, ademais, dado que se admite a xustificación do despedimento colectivo bastando con caídas de tres trimestres nas vendas ou inclusive sufrir ou, prever simplemente perdas, o empresariado ten na súa man despedir colectivamente cun custo de indemnización moi pequeno. Nesas circunstancias, os sindicatos, senón son capaces de mobilizar e de obter unha resposta contundente entre o persoal contra a empresa, están nunhas condicións moi desfavorables de negociación, o que menoscaba, tal e como afirma Emilio Durán, o recoñecemento da defensa dos intereses sociais e económicos dos traballadores que se dá no art. 7 da Constitución.
Cal foi o elemento máis agresivo, na práctica, desta
reforma?
Con todo, esta non foi a principal das transformacións que ocasionou. Un dos cambios máis importantes radica na pulverización do modelo de relacións laborais que rexía ata o momento, que sen ser bo, paréceo respecto de o que estamos vivindo agora.
En primeiro lugar, o modelo laboral español a partir de agora ten mellor encaixe teórico no esquema anglosaxón, onde prima a negociación colectiva a escala de empresa. A reforma laboral adopta que esta escala ten primacía, poñendo do revés o formato anterior. Isto racha a eficacia dos convenios colectivos sectoriais, tanto nacionais como provinciais. Como ben sabemos, os convenios de empresa fai tempo que deixaron de ser unha adecuación e mellora doutros que representaban o cimento e o chan sobre o que edificarse. A experiencia revela que cando se asinan convenios de empresa, non só se produce unha disparidade e heteroxeneidade que poida propiciar o dumping e a rivalidade dentro da clase traballadora, senón que, tras uns primeiros anos nos que quizá melloren as condicións laborais, ao final estes adoitan deteriorar a base que representa o convenio sectorial estatal ou provincial.
Esta circunstancia anterior é posiblemente a máis grave pero, entre outros aspectos, hai outra aínda máis prexudicial que proximamente vai vir. A reforma laboral, máis retorta nas súas posteriores modificacións ao longo do 2012, crebaba un alicerce da eficacia da negociación colectiva como era a ultraactividade. Ata hai pouco, cando acababa a vixencia dun convenio, ata negociar o seguinte, seguíase aplicando. Agora non é así, ao cabo dun ano do fin da vixencia, se fracasa a actualización do convenio en cuestión, decae. E aquí ábrese unha enorme incerteza e inseguridade xurídica, pois non se sabe se se aplica a outras referencias (o sectorial, o de empresa, o estatuto dos traballadores, parte do propio convenio que decaeu?), pero do que non cabe dúbida é que as condicións laborais que se aplicarán a partir de entón serán moito peores para os persoais afectados. A taxa de cobertura da negociación colectiva esborrallarase a partir deste ano debido a este efecto, porque ademais levamos máis dun ano onde a negociación colectiva está en gran medida bloqueada porque as patronais e empresas néganse a acordar moitos convenios. A pulverización da negociación colectiva é un preliminar á individualización plena das relacións laborais e, con iso, ao incremento do poder empresarial ata niveis comparables aos que rexían no século XIX.
Outras consecuencias serán, tal e como estamos vendo desde xa, o aumento da conflitividade laboral e a proliferación de sindicatos con presenza estritamente a nivel de empresa, algúns corporativos, outros amarelos e outros radicalizados (pero sen perspectiva xeral).
Que trabas para a súa aplicación atopou nos xulgados?
No que concirne aos ERE, dadas as facilidades para atribuír razóns para aplicalos (caídas temporais de facturación, perdas actuais ou futuras, razóns organizativas e produtivas, etc?) a vía para a declaración como nulos destes procesos está sendo o recurso a motivos formais. A falta de documentación aportada ou a proba de boa fe negociadora (que se produce cando hai constatación de que non se quere facilitar toda a información concernente ao proceso, ou que a empresa non está disposta a ceder nadiña de nada das súas formulacións de axuste iniciais, ou que non xustifica de xeito detallado e proporcional á crise empresarial a súa axuste entre o persoal afectado ou que afecte contra a liberdade sindical e despídase a sindicalistas) son as principais. Nalgúns casos, pode argumentarse tamén que a causa económica non concorre, cando se demostra unha xestión financeira que disfraza beneficios e dividendos en intereses de débeda (préstamos participados, débedas con empresas de grupo), onde o que debese ser capital aportado cambiouse por débeda, e onde o accionista adopta a figura de obrigacionista/acredor.
Diversos actores (desde a CEOE ata a OCDE ou think tanks neoliberais) critican a Reforma Laboral por branda. Entre as medidas de endurecemento que propoñen, cales son ao voso xuízo as máis perigosas para as rendas do traballo?
As ideas suscitadas non están moi sistematizadas, e debe dicirse antes de nada, que no que único que prexudica a reforma á patronal é que a deixa sen o seu parte no monopolio da xestión da formación, ou que perde influencia institucional na negociación colectiva, do mesmo xeito que lle sucede ao sindicalismo. Pero, como representantes das empresas, as súas aspiracións seguen consistindo en buscar maiores taxas de rendibilidade e por iso propoñen maiores axustes nos custos laborais, tanto na indemnización por despedimento, como na formulación de novos contratos para a mocidade por apenas un minguado salario mínimo interprofesional.
Con todo, esta non foi a principal das transformacións que ocasionou. Un dos cambios máis importantes radica na pulverización do modelo de relacións laborais que rexía ata o momento, que sen ser bo, paréceo respecto de o que estamos vivindo agora.
En primeiro lugar, o modelo laboral español a partir de agora ten mellor encaixe teórico no esquema anglosaxón, onde prima a negociación colectiva a escala de empresa. A reforma laboral adopta que esta escala ten primacía, poñendo do revés o formato anterior. Isto racha a eficacia dos convenios colectivos sectoriais, tanto nacionais como provinciais. Como ben sabemos, os convenios de empresa fai tempo que deixaron de ser unha adecuación e mellora doutros que representaban o cimento e o chan sobre o que edificarse. A experiencia revela que cando se asinan convenios de empresa, non só se produce unha disparidade e heteroxeneidade que poida propiciar o dumping e a rivalidade dentro da clase traballadora, senón que, tras uns primeiros anos nos que quizá melloren as condicións laborais, ao final estes adoitan deteriorar a base que representa o convenio sectorial estatal ou provincial.
Esta circunstancia anterior é posiblemente a máis grave pero, entre outros aspectos, hai outra aínda máis prexudicial que proximamente vai vir. A reforma laboral, máis retorta nas súas posteriores modificacións ao longo do 2012, crebaba un alicerce da eficacia da negociación colectiva como era a ultraactividade. Ata hai pouco, cando acababa a vixencia dun convenio, ata negociar o seguinte, seguíase aplicando. Agora non é así, ao cabo dun ano do fin da vixencia, se fracasa a actualización do convenio en cuestión, decae. E aquí ábrese unha enorme incerteza e inseguridade xurídica, pois non se sabe se se aplica a outras referencias (o sectorial, o de empresa, o estatuto dos traballadores, parte do propio convenio que decaeu?), pero do que non cabe dúbida é que as condicións laborais que se aplicarán a partir de entón serán moito peores para os persoais afectados. A taxa de cobertura da negociación colectiva esborrallarase a partir deste ano debido a este efecto, porque ademais levamos máis dun ano onde a negociación colectiva está en gran medida bloqueada porque as patronais e empresas néganse a acordar moitos convenios. A pulverización da negociación colectiva é un preliminar á individualización plena das relacións laborais e, con iso, ao incremento do poder empresarial ata niveis comparables aos que rexían no século XIX.
Outras consecuencias serán, tal e como estamos vendo desde xa, o aumento da conflitividade laboral e a proliferación de sindicatos con presenza estritamente a nivel de empresa, algúns corporativos, outros amarelos e outros radicalizados (pero sen perspectiva xeral).
Que trabas para a súa aplicación atopou nos xulgados?
No que concirne aos ERE, dadas as facilidades para atribuír razóns para aplicalos (caídas temporais de facturación, perdas actuais ou futuras, razóns organizativas e produtivas, etc?) a vía para a declaración como nulos destes procesos está sendo o recurso a motivos formais. A falta de documentación aportada ou a proba de boa fe negociadora (que se produce cando hai constatación de que non se quere facilitar toda a información concernente ao proceso, ou que a empresa non está disposta a ceder nadiña de nada das súas formulacións de axuste iniciais, ou que non xustifica de xeito detallado e proporcional á crise empresarial a súa axuste entre o persoal afectado ou que afecte contra a liberdade sindical e despídase a sindicalistas) son as principais. Nalgúns casos, pode argumentarse tamén que a causa económica non concorre, cando se demostra unha xestión financeira que disfraza beneficios e dividendos en intereses de débeda (préstamos participados, débedas con empresas de grupo), onde o que debese ser capital aportado cambiouse por débeda, e onde o accionista adopta a figura de obrigacionista/acredor.
Diversos actores (desde a CEOE ata a OCDE ou think tanks neoliberais) critican a Reforma Laboral por branda. Entre as medidas de endurecemento que propoñen, cales son ao voso xuízo as máis perigosas para as rendas do traballo?
As ideas suscitadas non están moi sistematizadas, e debe dicirse antes de nada, que no que único que prexudica a reforma á patronal é que a deixa sen o seu parte no monopolio da xestión da formación, ou que perde influencia institucional na negociación colectiva, do mesmo xeito que lle sucede ao sindicalismo. Pero, como representantes das empresas, as súas aspiracións seguen consistindo en buscar maiores taxas de rendibilidade e por iso propoñen maiores axustes nos custos laborais, tanto na indemnización por despedimento, como na formulación de novos contratos para a mocidade por apenas un minguado salario mínimo interprofesional.
Publicado en VientoSur : http://www.vientosur.info/spip/spip.php?article7643
No hay comentarios:
Publicar un comentario