Catalunya: independencia e proceso constituínte | Josep Maria Antentas

Josep Maria Antentas é militante de Revolta Global - Esquerra Anticapitalista, profesor de Socioloxía da UAB e coautor de Planeta Indignado (Sequitur, 2011) 

Os crecentes escándalos de corrupción que salpican a política catalá, o espionaxe intra e interpartidario, e a inminente nova quenda de recortes sociais do goberno Mas sinalan sen equívoco posíbel que a inestabilidade política e social será a nota dominante a medida que avanza o proceso de “transición nacional” catalán entrecruzado en permanencia cunha crise económica que vai para longo. 

CiU ten que xestionar unha situación na que o poder financeiro catalán asiste alarmado á dinámica de inestabilidade institucional aberta e empuxa para dar marcha atrás, mentres que a súa base social basculou cara á opción independentista, en ausencia doutras alternativas críbeis. Da súa capacidade de resolver esta tensión dependerá en gran medida o seu futuro político nun escenario demasiado turbulento para unha formación conservadora e de orde.

A debilidade do goberno de Mas, froito dun inestábel pacto entre CiU e ERC, ofrece ás forzas políticas e sociais opostas ás políticas de austeridade unha oportunidade maior para incidir en devandito proceso de “transición nacional” que a inicialmente prevista, aínda que a correlación de forzas e o punto de partida siga sendo moi desfavorábel. 

Neste escenario volátil o dobre desafío é, primeiro, garantir que o exercicio do dereito a decidir vaia ata ao final e que a consulta independentista se celebre, mantendo a presión social para que CiU non se bote atrás e para neutralizar as manobras represivas do goberno de Rajoy coa complicidade do PSOE. E, segundo, evitar que CiU e ERC a capitalicen en beneficio propio. Para iso, xunto co necesario impulso das loitas contra os recortes, o conxunto dos movementos sociais e populares e da esquerda política e social catalá non deben deixar a iniciativa en mans de Mas e Junqueras, intentando articular un amplo polo social e cidadán favorábel ao exercicio do dereito a decidir e oposto ás políticas de austeridade. 



Quen defendemos o dereito á autodeterminación sen facer do independentismo ningún a priori, e consideramos que a opción concreta a defender debe determinarse en función do que sexa máis favorábel aos intereses da maioría, temos que sinalar que o “si” á “independencia” nun futuro referendo aparece agora como a opción de maior contido democrático e de maior potencial de ruptura. Iso debe facerse desde unha firme convicción internacionalista e solidaria e de defensa dun horizonte de libre federación dos pobos de Europa, fronte a un encerro-refuxio nos Estados nacionais. Así como tamén desde a defensa dunha idea de nación e de cultura onde se combine a firme defensa da lingua catalá coa dunha Catalunya cada vez máis plurilingüística e pluriétnica, e unha visión da cultura catalá que non se reduza ás tradicións autóctonas populares. 

A cuestión política estratéxica principal é aproveitar o potencial democrático que abre o debate sobre a independencia para, non só xerar unha ruptura democrática co actual marco institucional, senón para desbordar o marco decisorio fixado por CiU e ERC e ampliar o “dereito a decidir” a outras esferas da sociedade. Fronte á independencia como receita máxica o debate a suscitar é que Catalunya queremos, que modelo de país e de sociedade. Catalunya non é unha entidade homoxénea senón unha sociedade atravesada por contradicións sociais. Non imos todos no mesmo barco ou, si é así, algúns van en primeira e están na cabina de mando e outros viaxan amoreados nas bodegas. Por que o pobo catalán pode decidir sobre a independencia e non sobre os recortes? Cal é a razón de que as mulleres catalás poidan decidir que relación poden manter con España e non poidan facelo sobre os seus propios corpos? Soberanía? Pois empecemos por defender a soberanía alimentaria fronte ao agrobusiness. Control do noso destino? Ben, por que non empezamos a facelo no posto de traballo?

Cal é o sentido de reivindicar a “independencia” respecto ao Estado español e acatar sen peros a política da UE? A aceptación das imposicións da UE por parte do goberno de Mas baleiran o dereito a decidir. Unha independencia tutelada pola Troika e Merkel sería unha soberanía sen contido. Un contrasentido nos termos. A soberanía real implica unha ruptura coas políticas de austeridade e a submisión neocolonial á Troika. Por iso a consulta sobre a independencia non pode asociarse á aceptación da política dunha UE que, máis que dar liberdade aos pobos, quítalla en favor dos intereses da minoría financeira. 

Partindo do discurso oficial sobre a “transición nacional” hai que ir desgaxando unha proposta alternativa que mostre as contradicións e límites do primeiro para aproveitar o empuxe democrático da pulsión independentista e evitar que sexa utilizada en contra das loitas sociais anti-austeridade e dos procesos de deslexitimación do poder abertos trala rebelión indignada.

O debate sobre a independencia e un Estado propio debe servir para poñer enriba da mesa a necesidade dun proceso constituínte para Catalunya no que haberá que definir cal é o novo marco institucional e o modelo de sociedade. Esta é a cuestión central. Hai aí unha serie de batallas estratéxicas a preparar para fixar as novas regras do xogo. Que sistema electoral? Que modelo de relacións laborais? Que dereitos de cidadanía para as persoas inmigrantes? Que política de defensa? Que?? 

Ao mesmo tempo a dinámica independentista en Catalunya debe vincularse coa necesidade de romper a escala estatal o maltreito Réxime nado na Transición para evitar que sexan as dereitas respectivas as que capitalicen a situación actual. Iso implica un esforzo de explicación política do proceso en marcha por parte das forzas soberanistas e democráticas catalás fóra de Catalunya e, por riba de todo, a comprensión estratéxica por parte das forzas indignadas e anti-austeridade españolas de que a resolución democrática da cuestión nacional é un elemento fundamental para romper o gretado edificio forxado no falso “consenso” da Transición. 

Trátase de conseguir que o pobo catalán poida decidir o seu futuro libremente e que un acto de soberanía desde Catalunya, lonxe de contribuír a lexitimar fóra desta a un modelo político e institucional cada vez máis desacreditado, sirva como elemento decisivo para desencadear unha profunda crise de Réxime en todo o Estado e dar paso a unha dinámica de procesos constituíntes nacionais propios, independentes, pero coordinados e retroalimentados na súa procura común dunha nova orde democrática, xusta e solidaria.